Status, daar ben ik toch ongevoelig voor?

Het verlagen van status zorgt in het oerbrein voor een vecht- of vluchtreactie. Een verhoging zorgt juist voor een gevoel van veiligheid. Je hersenen zijn dan ontvankelijk(er) voor leren en ontwikkelen. Kun je er bewust voor kiezen iemands status te verlagen of te verhogen?

In vervolg op de blog ‘Hoe meer autonomie, hoe meer de baas over ons brein’, hebben we het vandaag over hoe je brein status beleeft.

Status? Hoezo?

Nou… status speelt in ons leven best een grote rol. Want ons oerbrein beschouwt status als een belangrijke indicator voor veiligheid. En veiligheid voor alles, zo vinden onze hersenen. Het is ook daarom dat wij een verandering van status direct opmerken. Zowel een verhoging, maar met name een verlaging.

Status in deze context is het gevoel van eigenwaarde over wat je kunt en kent, in relatie tot anderen. Status gaat over of ik mij ok voel bij anderen. Of misschien wel de mindere. Of: superieur aan die anderen.

 Je kunt zowel je eigen status verhogen of verlagen als die van anderen. Voorbeeld van verlagen: ‘daar ben ik gewoon heel slecht in, altijd al geweest trouwens’. Of naar iemand anders: ‘Hoe moeilijk kan het zijn?!’ Verhogen kan ook: ‘ik ben daarvoor de geschikte kandidaat.’ Of de status van een ander verhogen: ‘jouw aanpak werkt, hoe pak je dat aan?’

Ons denkende brein werkt beter als het zich veilig voelt

Net als met autonomie (zie vorige blog) geldt voor status in het algemeen ook: hoe hoger de ervaren status, hoe veiliger het brein zich voelt. En hoe veiliger, hoe beter je je gedachten erbij kunt houden en hoe meer ruimte er ontstaat voor leren en ontwikkelen. Adrenaline of dopamine: that’s the question.

Onze amygdalae (de twee veiligheidsscanners in het brein) houden in onze omgeving de eigen status nauwgezet in de gaten. Zij laten het ons direct weten als er verandering wordt gevoeld. Zeker een verlaging. Want immers: dat begrijpt het oerbrein als gevaar. En gelieve gevaar scherp op te merken. Of het echt (wat is echt?) gevaarlijk is, maakt niet uit. Het brein ervaart wat het brein ervaart. En wat het ervaart is waar.

Bij een statusverlaging kunnen woorden, zinnen of gesprekken heel hard binnenkomen. Wij herkennen dit bijvoorbeeld als een vervelend of lastig gesprek. Laten we eens een zin nader onder de loep nemen. Bijvoorbeeld: “Snap je dat nou nog steeds niet?”

Stel dat iemand dat tegen je zegt. Welke informatie geeft je eigen brein je nu? Prettig of onprettig? Ernaartoe of wegwezen? Wellicht merk je het woord ‘nou’ op, of het woord ‘steeds’, of ‘nog’. De meeste mensen ervaren deze woorden als status verlagend. Dus als een gevaar volgens ons oerbrein. De gedachten die de woorden kunnen oproepen zijn: ‘ik ben dom’, of ‘leg het me dan ook goed uit!’ Of ‘zie je wel, niets voor mij ik kan het echt niet, nooit meer doen, wegwezen hier’. Geef dan maar eens een normalereactie.

Zie hier wat enkele woorden teweeg kunnen brengen. Woorden die net zo veel informatie geven over degene die ze uitspreekt, als wat het doet met het brein van de ontvanger. Op zulke momenten regeert ons zoogdieren- en reptielenbrein.

Breinkennis toepassen

Op de vraag; “Kun je er bewust voor kiezen iemands status te verlagen of te verhogen?”, is het antwoord ja. Je kunt leren om bewust te worden wat je met de status van anderen (en jezelf) doet. En je kunt leren woorden en zinnen te formuleren die de status van een ander verhogen. Dat is heel handig als je in verbinding wilt komen en blijven met een ander. Of een bijdrage wilt leveren aan leren en ontwikkelen van jezelf en anderen.